Centar za edukaciju-BiH

Predmet:Tvrđava Kastel - dragulj koji šuti, a istoriju priča

---

Mnogi ga opisuju srcem Banje Luke i draguljem koji s gradom na Vrbasu vijekovima djeli dobro i zlo, jer tvrđava Kastel prkosi svim nesrećama, istoriji i vremenu koje je pored nje prošlo.

Vodeći vas kroz Banju Luku forografijama i riječima, portal Sarajevo-x.com će vas pokušati vratiti nekoliko vijekova unazad, a sve to kroz zidine stare i nadaleko poznate banjalučke tvrđave, koja važi za jednu od najstarijih u BiH.



Kameni bedemi, koji se nalaze u centru krajiške ljepotice, kao da tu stoje kako bi nam probudili znatiželju o istoriji grada na Vrbasu. Kao da nam žele ispričati istorijsku priču o bitkama, trgovini, uspjesima i padovima.

Kastel gradili Rimljani, dogradili Turci

Iako je vijekovima njegov izgled mijenjan, arheolozi su utvrdili da počeci razvoja naselja na mjestu današnjeg Kastela potiču još iz paleolitskog doba, na što upućuju nalazi kamenog oruđa i oružja.

Položaj ovog naselja, koje se dalje razvijalo kroz epohu neolita i bronzanog doba, karakterističan je za naselja badenske kulture jer se nalazi na izdignutim dijelovima riječne terase rijeke Vrbas.

Ukupna površina kompleksa iznosi 48.000 kvadratnih metara, od toga unutar bedema 26.610 kvadratnih metara, a izvan bedema oko 21.390 kvadratnih metara. Bedeme čine devet bastiona i dvije kapi-kule u sklopu bedema.

Unutar bedema nalazi se više objekata, među kojima centralni logor sa dvije kule i malim arsenalom, centralni arsenal, tzv. kamena zgrada, te više različitih zidova koji su dijelili i formirali pojedine interne prostore.

Ipak, "novo" poglavlje u prošlosti Banjalučke tvrđave započinje, rimskim osvajanjima ilirskih teritorija. Rimski vojnici su za svoje potrebe gradili vojne logore, poznate kao Castrae, zato se često kaže da su današnji Kastel gradili Rimljani, a dogradili Turci.

Dragulj koji propada

U poslednje četiri decenije kule, dvorišta, bedemi, zgrade i podgrađe Kastela su korišteni u razne svrhe. Tu su bili smješteni Muzej NOR-a, ljetna pozornica, ugostiteljski sadržaji, park palih boraca, dječije igralište, a u susjednom podgrađu je i dalje bujala pijaca, sa regulisanim, ali i nekontrolisanim prodajnim i skladišnim punktovima.

U Registru kulturnih dobara Kastel je rješenjem Republičkog zavoda za zaštitu kulturno-istorijskog i prirodnog naslijedja BiH1950. godine proglašen dobrom kulturno-istorijskog naslijeđa, zbog čega uživa status nepokretnog kulturnog dobra od izuzetnog značaja. Ipak, čini se da je to samo mrtvo slovo na papiru, jer smo svjedoci da tvrđava Kastel iz godine u godinu propada.

Kako ovaj tekst ne bi trebao biti kritički, banjalučke gradske oce samo ćemo upozoriti da istorijski dragulj propada.

Tvrđava šutnjom istoriju priča

Malo je prostora da bi se ispričala istorija Kastela, koji nas svojim današnjim izgledom uči lekciji iz nemarnosti, nepoznavanja prošlosti, nebrizi.

Iako šututi, banjalučka tvrđava nas podsjeća na prošlost, šaljući nam signale da moramo gledati u našu, ali i njenu budućnosti.

---